Je neemt je voor om een klein beetje chips te eten. Gewoon een paar. Maar ineens is de zak leeg. Herkenbaar? Dat komt niet doordat jij geen zelfdiscipline hebt, maar omdat chips, net als veel andere snacks, gemaakt is om jou precies dát te laten doen. De voedingsindustrie speelt namelijk in op een psychologisch en biologisch fenomeen dat het bliss point wordt genoemd: de perfecte balans van vet, zout en suiker die je hersenen als extreem plezierig ervaren. En zodra dat punt bereikt is, gebeurt er iets in je brein dat het moeilijk maakt om te stoppen.
Wat is het bliss point?
Het bliss point is geen magisch ingrediënt, maar een slimme formule. Wetenschappers ontdekten dat er een exacte verhouding van vet, suiker en/of zout bestaat die mensen het lekkerst vinden en die het meest belonend voelt voor ons brein. Voedingsfabrikanten gebruiken deze kennis bij het ontwerpen van bewerkte producten zoals chips, koekjes, sauzen en ontbijtgranen. Ze testen verschillende variaties in laboratoria om precies die smaak, textuur en mondgevoel te vinden waarbij proefpersonen blijven terugkomen voor méér. Het resultaat is voeding die ons beloningssysteem maximaal stimuleert, zonder dat we het zelf echt doorhebben.
Waarom is dat een probleem?
Op zichzelf lijkt het bliss point onschuldig. Wie houdt er nou niet van lekker eten? Maar het probleem is dat deze voedingsproducten zó ontworpen zijn dat ze meerdere systemen in ons lichaam en brein in de war brengen. Dat heeft gevolgen die verder gaan dan alleen een zwak moment op de bank.
Allereerst raakt je lichaam het gevoel voor honger en verzadiging kwijt. Chips en andere ultra-bewerkte snacks bevatten weinig of geen vezels, eiwitten of water. Dat zijn precies de dingen die normaal zorgen voor een verzadigd gevoel. Je lichaam krijgt dus nauwelijks signalen dat je genoeg hebt gehad, zelfs als je al honderden calorieën binnen hebt. Daarnaast eten we deze producten vaak snel en gedachteloos. Daardoor mist je brein de tijd om het seintje ‘genoeg’ door te geven. Het gevolg is dat je blijft eten tot de zak leeg is, niet omdat je echt nog honger hebt, maar omdat je lichaam geen reden heeft om te stoppen.
Daarnaast raakt je beloningssysteem overprikkeld. Je hersenen worden bij het eten van ‘bliss point voeding’ overspoeld met dopamine, het stofje dat je een prettig, belonend gevoel geeft. Maar net als bij andere snelle beloningen, zoals scrollen op je telefoon of het krijgen van likes, is het effect kort en intens. Hoe vaker je dit soort voeding eet, hoe meer je hersenen eraan gewend raken. Daardoor heb je na verloop van tijd méér nodig om hetzelfde prettige gevoel te ervaren. En gewoon eten, een kom havermout of een stuk fruit, lijkt ineens saai en niet lekker genoeg. Je raakt letterlijk verder verwijderd van je normale smaken en porties.
Ook ontstaat er een gewoontepatroon dat moeilijk te doorbreken is. Het bliss point zorgt niet alleen voor een plezierige ervaring in het moment, maar ook voor conditionering. Je koppelt die chips bijvoorbeeld aan ontspanning na een lange dag of aan gezelligheid op de bank. Daardoor gaat je brein het eten automatisch linken aan emotionele beloning, ook als je helemaal geen honger hebt. Na verloop van tijd ontstaat er een gewoontekringetje: trigger, verlangen, snack, kort genot, herhaling. En hoe vaker je dat patroon herhaalt, hoe sterker het wordt. Je hersenen gaan de snack als oplossing zien voor allerlei situaties waarin eigenlijk iets anders nodig is, zoals rust, afleiding, contact of energie.
Tot slot verlies je langzaam de controle over je eetgedrag. Het eten van ‘bliss point producten’ voelt op de korte termijn fijn, maar op de lange termijn levert het vaak frustratie op. Je weet dat je te veel eet, je voelt je opgeblazen of schuldig en toch doe je het de volgende dag weer. Niet omdat je het fout doet, maar omdat je tegen een systeem vecht dat bedoeld is om jou te laten verliezen. En dat knaagt. Aan je gevoel van controle, aan je vertrouwen in jezelf en soms zelfs aan je zelfbeeld. Terwijl het eigenlijk een heel logisch, biologisch effect is van hoe deze voeding ontworpen is.
Wat kun je wel doen?
Als je eenmaal begrijpt waarom je steeds weer naar dat zakje chips grijpt, kun je ook weer regie pakken over je eetgedrag. Het gaat er niet om dat je nooit meer iets lekkers mag eten, maar dat je bewustere keuzes leert maken in een omgeving die het daar niet bepaald makkelijk voor je maakt. Hieronder vind je vijf strategieën die je kunnen helpen om beter met ‘bliss point voeding’ om te gaan.
Herken je eetpatroon en de echte behoefte erachter. Vaak eten we niet uit honger, maar uit verveling, stress of als automatische gewoonte. Je grijpt naar iets lekkers, maar eigenlijk is je lichaam niet op zoek naar voedsel. Het zoekt ontspanning, comfort, prikkels of afleiding. Houd bijvoorbeeld een paar dagen een eetdagboekje bij. Noteer wat je eet, wanneer en waarom. Stel jezelf bij trek de vraag: ben ik echt hongerig, of ben ik boos, moe, verveeld of gespannen? En probeer alternatieven te bedenken. Voor verveling kun je iets creatiefs of fysieks doen. Bij stress helpt een korte ademhalingsoefening of een glas water en even rust nemen vaak al meer dan je denkt.
Voed jezelf echt, zodat je minder verlangt naar troostvoedsel. Een lichaam dat onvoldoende energie, eiwitten of micronutriënten binnenkrijgt, blijft signalen afgeven dat het ‘meer’ wil. Dan grijp je sneller naar snelle, bewerkte producten. Begin je dag bijvoorbeeld met een voedzaam ontbijt zoals havermout met noten en fruit of een omelet met groente. Eet op vaste momenten en zorg dat je maaltijden rijk zijn aan vezels, gezonde vetten en eiwitten. Voor tussendoortjes kun je denken aan een handje ongezouten noten met een stuk fruit, een volkoren cracker met hummus of een gekookt eitje met wat rauwkost.
Stuur je omgeving slim bij. We eten wat we zien. Dus als de chips in het zicht ligt, is de kans groot dat je ernaar grijpt. Leg snacks buiten zicht of koop ze simpelweg minder vaak. Zorg dat gezonde opties wél goed zichtbaar en bereikbaar zijn, zoals een volle fruitschaal, gesneden groenten in de koelkast of een gezonde lunch die al klaarstaat. Maak ook een fijne pauzeplek zonder eten, bijvoorbeeld een stoel bij het raam met een boek en een kop thee. Zo geef je jezelf een rustmoment zonder dat eten de hoofdrol speelt.
Train je smaak opnieuw. Na veel bewerkt eten lijken pure smaken minder aantrekkelijk, maar je smaakpapillen passen zich snel aan. Door een paar weken zo puur mogelijk te eten, went je lichaam weer aan de natuurlijke smaken van groente, fruit, volkoren granen en kruiden. Laat toegevoegde suikers geleidelijk achterwege, bijvoorbeeld door steeds minder suiker in je koffie te doen. Gebruik veel verse kruiden om maaltijden smaakvol te maken en probeer producten meerdere keren opnieuw, zelfs als je ze eerst niet zo lekker vond. Na vijftien keer proeven kan je smaakvoorkeur echt veranderen.
Geniet wel, maar kies bewust. Het doel is niet om chips of chocolade volledig te verbannen, maar om er zelf de regie over te houden. Neem een bewuste portie in plaats van gedachteloos blijven eten. Leg wat je neemt op een bordje of in een schaaltje, ga erbij zitten en eet met aandacht. Maak er een genietmoment van, geen sluipmoment. En je kunt ook gezondere varianten maken, zoals zelf popcorn maken met wat olijfolie en zeezout, of zelf bananenbrood bakken zonder toegevoegde suikers.
Tot slot
Het is geen toeval dat je de zak chips moeilijk kunt weerstaan. Er is niets mis met jou, er is iets mis met hoe die chips ontworpen is. Bewustwording is geen oplossing op zich, maar het is wel de eerste stap naar regie. Begrijpen wat er gebeurt in je brein en lichaam, en stap voor stap kiezen wat bij jou past. Kleine veranderingen maken écht verschil. En hoe vaker je kiest voor voeding die jou voedt, fysiek én mentaal, hoe makkelijker het wordt om jezelf niet te verliezen in dat ene zakje chips.
